Komitet Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach PAN, w głosowaniu przeprowadzonym zdalnie, przyjął oświadczenia w sprawie informowania o wydarzeniach na granicy polsko-białoruskiej. Za przyjęciem stanowiska opowiedziało się 28 osób, 1 była przeciw, 1 wstrzymała się od głosu.
Poniżej treść oświadczenia:
OŚWIADCZENIE KOMITETU NAUK O KOMUNIKACJI SPOŁECZNEJ I MEDIACH PAN
Komitet Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach PAN z niepokojem przyjął przepisy wprowadzonego, a następnie przedłużonego przez Prezydenta RP na kolejne sześć miesięcy, stanu wyjątkowego przy granicy z Białorusią, którego konsekwencją jest usunięcie z pasa granicznego dziennikarzy relacjonujących zdarzenia, które tam się rozgrywają. Ograniczeń takich nie wprowadza się – co pragniemy podkreślić – nawet w czasie wojen, których przebieg jest często opisywany przez dziennikarzy obecnych na linii frontu. Niedopuszczenie dziennikarzy w rejony przygraniczne rodzi podejrzenia, że władze ukrywają przed społeczeństwem prawdę o sytuacji na granicy, a zwłaszcza o położeniu osób chcących przekroczyć granicę Polski. W konsekwencji podjętych środków prawnych społeczeństwo zostało pozbawione możliwości poznania działań władz w sytuacji kryzysowej, łączącej się z tragediami wielu osób szturmujących granicę naszego kraju. Oznacza to złamanie fundamentalnego dla demokracji, konstytucyjnie zagwarantowanego prawa człowieka i obywatela do dostępu do informacji.
Szczególny nasz niepokój obecna sytuacja budzi także dlatego, że złamanie prawa do informacji przyjmuje wiele postaci – to nie tylko niedopuszczanie dziennikarzy na granice naszego kraju, ale częstokroć także niemożność zadawania pytań osobom sprawującym władzę podczas konferencji prasowych czy nieudzielanie w ogóle albo nieudzielanie w terminie odpowiedzi na pytania zadawane w trybie dostępu do informacji publicznej.
Prawo do rzetelnej informacji oznacza możliwość dostępu do faktów i danych dotyczących sprawowania jakiejkolwiek władzy publicznej, jak również do danych na temat wykorzystania środków publicznych. Jest to nie tylko fundament praw człowieka, ale i ostoja demokratycznego, nowoczesnego państwa. Prawo do informacji jest fundamentem istnienia mediów, a wolne media fundamentem demokracji. Jest podstawowym narzędziem, które sprawia, że obywatele mają możliwość uczestnictwa w życiu publicznym.
Konstytucyjna wolność prasy, gwarantowana w art. 14 Konstytucji RP, nie może być ograniczana przez cenzurę prewencyjną, a za taką uważamy zakaz wstępu dla mediów na teren objęty stanem wyjątkowym. Międzynarodowe prawo humanitarne chroni dziennikarzy wykonujących swą pracę w warunkach wojennych, tym bardziej więc w łagodniejszych przecież warunkach stanu wyjątkowego. Zamknięcie polsko-białoruskiej strefy przygranicznej dla mediów należy uznać za akt o charakterze nieproporcjonalnym do zagrożenia, naruszający – wbrew art. 31 ust. 3 Konstytucji – istotę wolności prasy. Art. 10 Europejskiej Konwencji Praw Człowieka przyznaje każdemu wolność otrzymywania i przekazywania informacji bez ingerencji władz publicznych, rolą zaś dziennikarzy w państwie demokratycznym jest informowanie obywateli o sprawach budzących nie tylko zainteresowanie, ale także głęboki niepokój społeczny.
Komitet Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach PAN w pełni popiera wezwanie Rzecznika Praw Obywatelskich dotyczące wprowadzenia, podobnego do istniejącego już u naszych sojuszników, systemu przepustek dla dziennikarzy i dopuszczenie ich, zgodnie z oświadczeniem 30 redakcji mediów ogólnopolskich, do relacjonowania wydarzeń na granicy polsko-białoruskiej.
Warszawa, 21 października 2021 roku